اختراع یا اِبداع، یک وسیله، روش، ترکیب یا فرایند منحصر به فرد یا جدید است. فرایند اختراع، فرآیندی جزئی در یک فرایند کلی مهندسی و توسعه محصول است. اختراع می‌تواند یک پیشرفت در یک ماشین یا محصول یا یک فرایند جدید برای ایجاد یک شی یا یک نتیجه باشد. اختراعی که به یک عملکرد یا نتیجه کاملاً منحصر به فرد دست می‌یابد ممکن است عامل یک پیشرفت چشمگیر در جامعه باشد. چنین آثاری بدیع هستند و برای افراد متخصص در همان زمینه آشکار نیستند. یک مخترع ممکن است گام بزرگی به سمت موفقیت یا شکست بردارد.
مخترع شخصی است که اختراعی را ایجاد یا کشف می‌کند. اگرچه اختراع ارتباط تنگاتنگی با علم و مهندسی دارد، اما مخترعان الزاماً مهندس یا دانشمند نیستند.برخی از اختراعات را می‌توان ثبت اختراع کرد. سیستم ثبت اختراع ایجاد شد تا از طریق اعطای حق انحصار محدود بر اختراعاتی که به اندازه کافی جدید، غیر آشکار و مفید هستند، مخترعان را به اختراعات بیشتر تشویق کند. یک حق اختراع از نظر قانونی از حقوق مالکیت معنوی مخترع محافظت می‌کند و از نظر قانونی تشخیص می‌دهد که اختراع ادعا شده در واقع یک «اختراع» است. قوانین و الزامات ثبت اختراع در کشورهای مختلف متفاوت است و فرایند اخذ اختراع اغلب گران‌قیمت است. معنای دیگر اختراع، اختراع فرهنگی است که مجموعه‌ای بدیع از رفتارهای اجتماعی مفید است که توسط مردم اتخاذ شده و به دیگران منتقل می‌شود. اختراع جزء مهمی از خلاقیت هنری و طراحی است. اختراعات اغلب مرزهای دانش، تجربه یا توانایی انسان را گسترش می‌دهند.
حق اختراع
در صورتی که اختراعی واجد شرایط مندرج در قانون باشد در این صورت از حمایت آن کشور برخوردار شده و حق اختراع (یا پَتِنت) به مخترع اعطا می‌شود. دارنده حق اختراع طبق قانون از حقوقی خاص بهره‌مند می‌گردد.
ثبت اختراع در ایران
تاکنون قوانینی برای ثبت اختراع و حمایت از آن در ایران به تصویب رسیده‌اند که عبارتند از: قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۱۰ و قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری ۱۳۸۶. در حال حاضر قانون سال ۱۳۱۰ منسوخ شده و قانون سال ۸۶ بر حمایت از اختراعات حاکم است.
ماده ۱ قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶، اختراع را این‌گونه تعریف می‌کند: اختراع نتیجه فکر کردن فرد یا افراد است که برای اولین بار فرایند یا فراورده ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آن حل می‌نماید.
شرایط اختراع قابل ثبت
طبق قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری ۱۳۸۶، اختراع باید دارای شرایط زیر باشد:
در دنیا جدید باشد.
دارای گام ابتکاری باشد.
کاربرد صنعتی داشته باشد.
جدید بودن
یکی از شروط اساسی ثبت اختراع، جدید بودن آن است بنابراین در صورتی که اختراعی قبلاً به ثبت رسیده باشد، اختراعی همانند آن یا مشابه آن قابل ثبت نخواهد بود. جدید بودن یعنی اینکه اختراع در آن صنعت یا فن از قبل موجود نباشد و در جهان جدید باشد. بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند که کافی است که اختراع در ایران جدید باشد، در حالیکه قانون سال ۸۶ در بند (ه) ماده ۴ به جدید بودن اختراع در «جهان» اشاره کرده‌است.
گام ابتکاری
طبق قانون ایران این ویژگی به معنای این است که اختراع برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد. برای مثال تغییر ویژگی‌های ظاهری یا ترکیب چند اختراع به‌طور ابتدایی که برای یک فرد با دانش و مهارت عادی در آن حرفه امری بدیهی به نظر می‌رسد موجب ایجاد حق برای فردی نخواهد شد.
کاربرد صنعتی
کاربرد صنعتی به جنبه علمی و کاربردی محصول یا فرایند اشاره دارد. طبق مادهٔ ۲ قانون سال ۸۶ُ اختراعی کاربردی محسوب می‌شود که در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد. مراد از صنعت، معنای گستردهٔ آن است و شامل مواردی نظیر صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می‌شود.
مواردی که به عنوان اختراع قابل ثبت نیستند:
کشفیات با توجه به قانون ۸۶ به عنوان اختراع قابل ثبت نیستند. به نظر می‌رسد علت آن این است که قانونگذار خواسته که انسانها مالک چیزی شوند که خود ایجاد کرده‌اند و نه چیزهایی را مالک شوند که در طبیعت از قبل موجود بوده‌است. نظریه‌های علمی و روش‌های ریاضی به عنوان اختراع قابل ثبت نیستند. به نظر می‌رسد علت آن جلوگیری از به انحصار گرفتن علم و دانش است. برای حمایت از نرم‌افزارهای رایانه‌ای قانون خاص وجود دارد اما برخی از نرم‌افزارهایی که دارای ویژگی‌های اختراع باشند را می‌توان به عنوان اختراع ثبت کرد. منابع ژنتیکی و اجزای ژنتیکی که آن را تشکیل می‌دهد به همراه فرایندهای بیولوژیکی تولید آن را نمی‌توان به ثبت رساند. به نظر می‌رسد دلیلش حساسیت فوق‌العاده این حیطه می‌باشد. هر چیزی که مخالف قوانین عمومی و اخلاقی جامعه باشد را نیز نمی‌توان به ثبت رساند. این یکی از واضح‌ترین قوانینی است که کاملاً وجود آن قابل درک است. امکان جستجوی اختراعات ثبت شده براساس نام و نام خانوادگی اشخاص از طریق وبگاه سازمان ثبت اسناد کشور میسر می‌باشد. طرح صنعتی به معنای ویژگی های مربوط به شکل، ساختار، نقش و تزیینات به کار رفته در یک کالا به واسطه یک فرآیند صنعتی است . به نحوی که در کالای نهایی و خاتمه یافته (کالایی که مراحل ساختنش به اتمام رسیده است) ایجاد چشم نوازی و جذابیت نماید.
ماده ۲۰ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ در تعریف طرح صنعتی چنین مقرر می دارد:
هر گونه ترکیب خطوط یا رنگ ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ ها و یا بدون آن، به گونه ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد طرح صنعتی است. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی باشد. تعریفی که در این ماده از طرح صنعتی به عمل آمده است، تقریباَ تعریف جامع و منطبق با تعاریفی است که در قوانین ملی خیلی از کشورها و همچنین در اسناد منطقه ای آمده است.
از نظر اداره هماهنگ سازی بازارهای داخلی اتحادیه اروپا (OHMI)، به طور خلاصه طرح صنعتی ، طراحی ظاهری یک محصول یا بخشی از آن است که ناشی از خطوط رنگ، شکل، بافت یا تزیینات آن است.
با توجه به بند (۱) ماده ۲ قانون مدل سازمان جهانی مالکیت معنوی برای طرح های صنعتی، طرح صنعتی ترکیبی از خطوط یا رنگ ها یا هر شکل سه بعدی همراه یا بدون خطوط یا رنگ ها است؛ به شرطی که چنین ترکیب یا شکلی، ظاهر ویژه به یک محصول صنعتی یا دستی بدهد و به عنوان یک طرح برای آن محصول تلقی شود.
در اسناد و کتب منتشره از سازمان جهانی مالکیت معنوی از طرح صنعتی تعریف شده است. در یکی از کتب منتشره از سوی وایپو در تعریف طرح صنعتی از نظر حقوقی آمده است : ” طرح صنعتی عبارت است از حقی که برای حمایت از ویژگی های تزیینی و غیر کاربردی یک کالا یا محصول صنعتی که حاصل فعالیت طراحی است و متعاقب ثبت آن، اعطاء می شود”.
حقوق دانان داخلی و خارجی نیز از طرح صنعتی تعاریف مشابه تعاریف یاد شده ارائه داده اند که به تعدادی از آنان به شرح ذیل اشاره می شود :
طرح صنعتی، طرح ، شکل یا تصویری است که به شی ء نوعی تجلی و زیبایی تازه ای می بخشد به نحوی که از دیگر اشیاء مشابه متمایز و متفاوت باشد؛ مثلاَ نوعی خطوط زینتی در لباس یا ترکیب رنگ ها .
از نظر برخی دیگر طرح صنعتی عبارت است از جنبه ای از یک کالا که نمودی تزیینی یا آرایشی دارد، این طرح می تواند یک شکل سه بعدی باشد مثل سطح سه بعدی یک کالا یا دو بعدی باشد مثل خطوط و رنگ های جذاب به کار رفته در یک کالا.
طرح صنعتی ، هر گونه ترکیب خطوط و رنگ ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ ها و یا بدون آن است که بتواند طی یک فرایند صنعتی روی کالا به کار رود و به آن، شکل ظاهری خاصی دهد.
طرح صنعتی به عنوان خصوصیات مربوط به شکل، ساختار، نقش و تزیینات به کار رفته در یک کالا به واسطه یک فرآیند صنعتی است به نحوی که در کالای نهایی و خاتمه یافته ایجاد چشم نوازی و جذابیت نماید.
آفزینش های بدیعی است که در قالب خطوط، نقش ها ، رنگ ها و اشکال سه بعدی ( ساختار) در یک محصول به موجب فرآیند صنعتی متبلور شده و موجب گیرایی و جذابیت در محصول نهایی می گردد.
ظاهر تمام یا بخشی از یک محصول که نتیجه ویژگی های به خصوص، خطوط، نمادها، رنگ ها، شکل ، بافت و یا مواد و جنس یک محصول یا نحوه آرایش آن است.
طرح صنعتی عبارتست از مجموعه ای از خطوط، طرح، زنگ ، شکل ، ترکیب رنگی یا غیررنگی ، دو بعدی یا سه بعدی، هرگونه نمای داخلی یا خارجی، جزیی یا کلی یک محصول، بسته بندی ، پوشش، طرح های چاپی و گرافیکی که به محصول شکل ظاهری خاصی بدهد و ویژگی و چهره جدیدی را ارائه دهد که به طور صنعتی قابل اجراء است.
به طور کلی، یک طرح صنعتی باید به کالا ظاهر خاص و ویژه بدهد. این شرط باعث می شود کالایی که طرح روی آن قرار گرفته است از نگاه و منظر مصرف کننده و کاربر جذاب و متفاوت از کالاهای مشابه و همسان باشد.
چنانچه طرح با رعایت قوانین تبلور یابد در قالب قانون قابل حمایت است.
معرفی علامت تجاری و نحوه ی ثبت آن
هر چه بازار کسب و کار رونق بیشتری می یابد، تلاش برای معرفی محصولات، کالاها و خدمات چهره ی جدیدی پیدا می کند. علامت تجاری یکی از راه ها برای معرفی هر محصول و خدمات است.اینک این سوال مطرح می شود که علامت تجاری چیست و چگونه می توان آن را به ثبت رساند؟ در مقاله حاضر تلاش شده تا اطلاعات کاملی راجع به علامت تجاری و نحوه ثبت آن در اختیار خوانندگان محترم قرار گیرد.
معرفی علامت تجاری
علامت، به معنای نشان است و نشان عبارت است از آنچه که سبب شناختن کسی یا چیزی شود. با علامت تجاری، کالاها یا محصول، نشان گذاری می شود تا بدین وسیله اسباب شناسایی آن فراهم شده و تمییز و تشخیص آن از کالاها یا محصولات مشابه، ممکن و به آسانی میسر شود. از جهت اقتصادی و بازاریابی، علامت تجاری اهمیت زیادی دارد. با توجه به همین علایم است که خریداران و مصرف کنندگان ، کالای مورد نظر خود را انتخاب می کنند.
ماده اول قانون ثبت علائم و اختراعات، در خصوص علامت تجاری چنین می گوید:
“علامت تجاری عبارت از هر قسم علامتی است اعم از نقش، تصویر، رقم، حرف، معر، لفاف و غیره که برای امتیاز و تشخیص محصول صنعتی تجاری یا فلاحتی، اختیار می شود. ممکن است یک علامت تجاری برای تشخیص و امتیاز محصول جماعتی از زارعین یا ارباب صنعت یا تجار یا محصول یک شعر یا یک ناحیه از مملکت ، اختیار شود “.
لازم به ذکر است، داشتن علامت تجاری و ثبت آن اجباری نیست . اشخاص می توانند که برای محصول و خدمات خود ، علامت تجاری خاصی انتخاب کنند یا نکنند و در صورتی که علامتی را به ثبت رساندند آن را به ثبت برسانند یا نرسانند. با این وجود، کسانی که علائم تجاری مورد استفاده خود را به ثبت نرسانده باشند قانوناً نمی توانند از استفاده اشخاص دیگر از آن علامت جلوگیری نمایند. بنابراین، ثبت علامت تجاری با حصول اطمینان از حقوق انحصاری برای شناخت کالا و خدمات، از صاحب علامت محافظت می کند و مانع تلاش های رقبای غیرمنصف مثل متقلبان در سوء استفاده از علائم مشخص در برابر محصولات و خدمات نامرغوب و یا متفاوت می شود.
مراحل ثبت علامت تجاری
ثبت علامت تجاری در تمامی رشته های مشاغل مختلف با کالاهای متفاوت در زمینه های بازرگانی، تولیدی و خدمات قابل اخذ می باشد که می تواند به طور مستقیم بر روی کالای قابل عرضه اعتبار بخشی کند.
برای ثبت علامت تجاری، ابتدا لازم است تا به پایگاه اینترنتی مالکیت صنعتی (قسمت ثبت علائم تجاری) به نشانی http://iripo.ssaa.ir مراجعه نمایید و مراحل ثبت را به ترتیب ذیل گام به گام طی کنید :
- انتخاب نوع اظهارنامه
- تکمیل مشخصات مالک
- بارگذاری تصویر تمامی مدارک متقاضی همراه با مجوزها و تصویر علامت
- بررسی دوباره و تایید اطلاعات
- پرداخت هزینه ثبتی از طریق اینترنت
- ارائه شماره اظهارنامه به متقاضی
- بررسی اولیه مدارک و ضمایم توسط کارشناس مربوطه
پس از تکمیل اظهارنامه و ارائه مدارک، پاسخ اداره ممکن است یکی از سه وضعیت اخطار نقص / رد پرونده / آگهی نوبت اول باشد. در حالت آگهی نوبت اول یعنی ایرادی در اطلاعات وارد شده وجود نداشته و می بایست نسبت به ارائه مدارک اقدام نمایید. پس از ارسال مدارک ، باید به صورت اینترنتی نسبت به پرداخت هزینه روزنامه رسمی اول و پرداخت حق الثبت اقدام نمایید. چنانچه ظرف سی و یک روز از تاریخ روزنامه مرحله اول، اعتراضی نسبت به ثبت برند شما به عمل نیاید می توان نسبت به آگهی نوبت دوم و اخذ سند قطعی برند اقدام نمود.
سوالاتی که در ثبت علامت تجاری همراه شماست:
۱- چگونه می توان از جریان ثبت برند مطلع شد ؟
پس از تکمیل اطلاعات در سامانه، رمز ۵ رقمی برای شما ارسال خواهد شد که ازین طریق بدون نیاز به مراجعه حضوری به اداره، می توانید با ورود به سامانه و درج کد پیگیری از جریان ثبت برند اطلاع یابید.
۲- چه مواردی باعث رد تقاضای ثبت علامت تجاری خواهد شد ؟
هر کلمه، حرف یا حروف، اعداد، اشکال ، تصاویر و یا ترکیبی از همه این ها علامت تجاری یا اصطلاحاَ برند محسوب می شوند و قابلیت ثبت دارند. علامت تجاری باید توام با ابتکار و نوآوری بوده و با سایر علائم تجاری تمایز و تفاوت داشته باشد.
قانونگذار، انتخاب برخی علائم را به عنوان علامت تجاری، ممنوع اعلام کرده است. بنابراین اداره ثبت شرکت ها از ثبت این علائم خودداری خواهد کرد. مهم ترین دلایل رد تقاضای ثبت به شرح ذیل است:
الف- انتخاب واژه های عام: واژه های عام امکان ثبت شدن برای برند را ندارند. برای مثال کتاب یک واژه عام است.
ب- واژه های توصیف کننده دسته ای دیگر از کلمات هستند که نمی توان آن ها را برای ثبت علامت تجاری به کار برد. برای مثال، ثبت کلمه “خنک” برای نوشیدنی قابل قبول نخواهد بود.
ج- علائم گمراه کننده که سبب انحراف ذهن مشتریان نسبت به ماهیت، کیفیت یا مبدا جغرافیایی محصول می گردد قابلیت ثبت ندارند . برای مثال ، عرضه مبل و میز چوبی به بازار با علامت تجاری بلوط حاوی تصویر بلوط می تواند موجب گمراهی مصرف کنندگان گردد زیرا آن ها به اشتباه ممکن است تصور کنند که کلیه محصولات تولیدی آن فرد یا شرکت از چوب بلوط می باشد .
د- علائمی که قبلاَ به ثبت رسیده باشد. پیش از ثبت هر علامت تجاری ابتدا باید ببینید آن علامت در طبقه ( زمینه ) فعالیتی که مد نظر شماست قبلاَ ثبت شده است یا خیر .
طبق جدول علامت صنعتی و تجاری محصولات به ۳۶ طبقه با عناوین ذیل طبقه بندی شده اند :
صنایع و محصولات شیمیایی ۵ طبقه ، فلزات مهدنی و مصنوعات فلزی ۳ طبقه ، دستگاه و لوازم و آلات صنعتی ۷ طبقه ، مصنوعات و اشیاء ساخته شده از مواد مختلف ۶ طبقه ، مصنوعات نساجی ۶ طبقه ، اسباب بازی و لوازم ورزشی ۱ طبقه ، مواد غذایی و محصولات کشاورزی ۸ طبقه
با توجه به جدول طبقه بندی کالا، اگر برای نوعی کالای مشخص علامتی از طبقه ای خاص استفاده گردد، شخص دیگری که بعد از انتخاب علامت مذکور بخواهد برای کالای خود از نوع مشابه از طبقه مزبور و از همان علامت قبلی استفاده کند، با ممنوعیت ثبت علامت مواجه می شود.
بنابراین ، پیشنهاد می شود قبل از اقدام به ثبت علامت، از علامت مورد نظر خود استعلام بگیرید. متقاضیان محترم، می توانند جهت استعلام برند با مشاوران این مرکز تماس حاصل نمایند.
ه- علائمی که خلاف موازین شرعی و اسلامی، عرف و قوانین جمهوری اسلامی ایران باشند، قابل ثبت نمی باشند.
ی- پرچم کشورها، نشان های سلطنتی، علامات دولتی، نماد ممالک مختلف، و یا آرم سازمان های بین المللی که نمونه ای از آن ها به دفتر بین المللی سازمان جهانی مالکیت اعلام شده است قابلیت ثبت ندارند.
۳- مدت زمان لازم برای ثبت علامت تجاری چقدر می باشد ؟
۴۵ تا ۵۰ روز کاری زمان نیاز دارد تا ثبت برند مورد نظر شما به نتیجه برسد. البته با توجه به قوانین روز اداره مالکیت صنعتی و علائم تجاری می تواند متغیر باشد.
۴- آیا می توان همراه با ثبت اسم ، شکل خاصی را ثبت کرد ؟
بله. علامت تجاری شما در کنار یک شکل یا لوگو قابل ثبت می باشد و پیشنهاد ما نیز به شما همین است زیرا در ذهن مخاطب بهتر و سریعتر جای می گیرد.
مدارک مورد نیاز برای ثبت علامت تجاری
علامت تجاری (برند) به دو نوع حقیقی و حقوقی به ثبت می رسد. بین علامت تجاری حقیقی و حقوقی در مدارک مورد نیاز آن تفاوت است. برای شخص حقیقی همه ی مدارک باید به نام شخص و مرتبط به طبقه و فعالیت مورد نظر باشد و در مدارک لازم برای شخص حقوقی تمام مدارک ومجوزها باید به نام شخصیت حقوقی یعنی شرکت باشد و طبقه ی مورد نظر برای ثبت باید در موضوع شرکت ذکر شده باشد.
مدارک مورد نیاز برای ثبت علامت تجاری شخص حقیقی:
- مدارک مثبت هویت متقاضی ( کپی شناسنامه و کپی کارت ملی )
- کپی کارت بازرگانی (در صورتی که از حروف لاتین استفاده شده باشد)
- کپی مجوز فعالیت (جواز تاسیس، پروانه ی بهره برداری، پروانه ی ساخت، جواز کسب یا کارت بازرگانی و یا هر گونه گواهی فعالیت صادره از نهادهای نظارتی و حاکمیتی دولتی)
- نمونه علامت تجاری در کادر ۱۰ در ۱۰
مدارک مورد نیاز برای ثبت علامت تجاری شخص حقوقی:
- مدارک مثبت هویت مدیر عامل شرکت (کپی شناسنامه و کپی کارت ملی)
- کپی روزنامه ی تاسیس و آخرین تغییرات شرکت (از آخرین تغییرات شرکت نباید بیش از دو سال گذشته باشد)
- ارائه مدارک دال بر فعالیت در رشته مربوط به عنوان مثال جواز اعلامیه تاسیس از صنایع یا پروانه بهره برداری صنایع یا پروانه ساخت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی یا پروانه کسب و …
- کپی کارت بازرگانی (در صورتی که از حروف لاتین استفاده شده باشد)
- ده نمونه گرافیکی یا کپی یا تصویر علامت درخواستی حداکثر در ابعاد ده در ده سانتی متر
- در صورت سه بعدی بودن علامت ارائه علامت به صورت نمونه گرافیکی یا تصویر دو بعدی به نحوی که از شش زاویه متفاوت تهیه و در مجموع یک نمونه واحد را تشکیل دهند.
- استفاده از حق تقدم : در صورتی که متقاضی یا متقاضیان ثبت بخواهند به استناد تقاضای ثبت یا ثبت خارج از کشور از مزایای حق تقدم ( حداکثر ۶ ماه ) استفاده نمایند می بایست مدارک مربوط به حق تقدم را همزمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف ۱۵ روز از آن تاریخ تسلیم کنند.
- نسخه ای از ضوابط و شرایط استفاده از علامت جمعی و تاییدیه مقام صلاحیت دار
- رسید مربوط به پرداخت هزینه های قانونی
نظر خود را ثبت کنید !
