اجراي بين‌المللي كپي‌رايت و ثبت اختراعات مربوط به نرم‌افزار (بخش سوم)

nنويسنده : ويليامسون سيني (به نقل از مجله حقوق کامپيوتر و تکنولوژي)

n

nمترجم : زهرا حکيمي

n

nناشر : همكاران سيستم

n

nتاريخ انتشار : ۰۵/۱۲/۱۳۸۳

n

n1- موافقت‌نامه تجارت آزاد آمريکاي شمالي ( NAFTA ) 16

n

nبند الف ماده ۱- ۱۷۰۵ موافقت‌نامه NAFTA تصريح مي‌کند که "انواع برنامه‌هاي کامپيوتري، مطابق مفاهيم موجود در کنوانسيون برن، کارهاي هنري به شمار مي‌آيند و هريك از اعضاي موافقت‌نامه بايد از آن‌ها حمايت كنند." (كنوانسيون برن در ادامه تشريح خواهد شد)

”
————————————-

nعلاوه بر کد موضوعي اين برنامه‌ها، تاليف و گردآوري نيز در حدي که انتخاب، ترتيب‌بندي و ابداع شده باشد، قابل حمايت است.

n

nماده ۱- ۱۷۰۹ "ثبت اختراع را براي کليه‌ي ابداعات و ابتکاراتي در نظر مي‌گيرد که جديد، محصول ابتکار توليدكننده و در صنعت قابل استفاده باشند."

n

nدر اين ماده درباره‌ي قابليت ثبت نرم افزارهاي کامپيوتري چيزي بيان نشده است. از اين رو با توجه به  گستردگي ماده‌ي ياد شده، مي‌توان چنين قلمداد کرد که در اين ماده نرم‌افزارهاي رايانه‌اي با آگاهي كامل، ناديده گرفته شده‌اند. ماده‌ي ۲- ۱۷۰۹ موضوعات خاص را بنابر دلايل اجتماعي، اخلاقي، محيطي و برخي دلايل ديگر، از قابليت ثبت، كنار گذاشته است. دولت‌هاي عضو بايد تلاش کنند که مقررات NAFTA را مطابق با قوانين داخلي خود به اجرا بگذارند و در اين راه مي‌توانند براي سخت‌گيري بيش‌تر در مقابل اعمال تخلف‌آميز، براي هر سرپيچي از قاون، جبران خسارت‌ نيز در نظر بگيرند. طبق موافقت‌نامه NAFTA، شرکت ABC با پرکردن يک تقاضانامه ثبت مي‌تواند از توزيع کالاهاي غير مجاز و تخلف‌آميز، جلوگيري کند. براي اجراي موافقت‌نامه سه سال به مکزيکو فرصت داده شده است تا زمينه‌ي اجراي قوانين NAFTA را فراهم آورد. از آن‌جا که NAFTA در راستاي بهبود مقررات TRIPS منعقد شده است، در صورتي که مقررات موافقت‌نامه به درستي اجرا شود،  ABCبا هيچ مشکلي در حمايت از کپي‌رايت نرم‌افزارهاي خود روبه‌رو نخواهد بود.

n

n 

n

n2- كشورهاي "هند" و "چين"

n

nهند به عنوان يکي از عرضه‌کنندگان اوليه‌ي محصولات نرم‌افزاري، روند رو به رشدي را طي کرده است. اين کشور پس از آن که برخي شرکت‌هاي خارجي عليه موسسات و شرکت‌هاي محلي هند به دليل نقض حق اختراع، اقامه دعوا كردند. آن‌ها خواستار بازنگري قانون ثبت اختراع در اين كشور بودند.

n

nدر حال حاضر با آن‌كه در هند برنامه‌هاي کامپيوتري به طور مستقيم به عنوان اختراع قابل ثبت نيستند، اين کشور از نرم‌افزارهاي کامپيوتري تا آن‌جا كه لازم باشد، حمايت مي‌كند و براي اين مساله اهميت قايل است.

n

nقانون کپي‌رايت هند نرم‌افزار را به عنوان يک کارهنري تعريف مي‌كند که مي تواند مورد حمايت قراربگيرد. اين قانون به دولت مرکزي هند را مجاز دانسته است که در صورت لزوم، حمايت تحت قوانين کپي‌رايت را به ابداعات خارجي نيز گسترش دهد. اما با اين حال به نظر مي‌رسد که اجراي قانون در هند، هم‌چون اجرا در مکزيک، در کنترل مالکيت فکري، ضعيف و کم قدرت باشد. گرچه هند ابتدا مدعي شده بود که تنها "WIPO" (سازمان جهاني مالكيت فكري) مسووليت حمايت از مالکيت فکري را بر عهده دارد، امروز اهميت حمايت از مالکيت فکري را به موجب موافقت‌نامه TRIPS درك كرده است و در صورت لزوم مي‌تواند  مقررات موافقت‌نامه  ياد شده را اجرا كند.

n

nآخرين قانون کپي‌رايت نرم افزار در چين در سال ۱۹۹۱ به تصويب رسيده است، اما اين قانون تنها از نرم‌افزارهاي ابداعي جديد حمايت مي‌كند و از حمايت نرم‌افزارهاي موجود در مقابل تخلفات سخني به ميان نياورده است. قانون جديد کپي‌رايت چين، به جاي تشريح و مشخص كردن آن‌چه که مي‌تواند مورد حمايت قرار بگيرد، تنها بر روي مساله‌ي حق چاپ و تاليف مالک و دارنده کپي‌رايت تمرکز كرده است.

n

nقانون ثبت اختراع چين، برنامه‌هاي کامپيوتري را به صراحت كنار نمي‌گذارد، بلکه فرمول‌هاي رياضي و فرآيندهاي اين برنامه‌ها را صرف‌نظر از شکل آن‌ها غيرقابل ثبت مي‌داند. با اين استدلال که روابط رياضي و فرآيندهاي مربوط به آن‌ها امروزه در بيش‌تر برنامه‌هاي کامپيوتري يافت مي‌شوند. از اين رو ثبت برنامه‌هاي کامپيوتري در چين حتا به شکل يک ابزار يا وسيله نيز مشکل به نظر مي‌رسد.

n

nمعاهده‌ي اخير ايالات متحده – چين، کپي غيرقانوني نرم‌افزارهاي کامپيوتري و ساير شاخه‌هاي مالکيت فکري ايالات متحده را پوشش مي‌دهد. اما ناکافي بودن اين معاهده و نبود ضمانت براي اجراي آن، ايالات متحده را واداشت تا بعدها ماده‌ي ۳۰۱ را به عنوان ضمانت اجراي يک جانبه‌ي نقض مالکيت فکري بر چين تحميل كند. بنابراين اگر شرکت ABC قصد دارد در بازارهاي غيراقتصادي هم‌چون چين سرمايه‌گذاري كند، بايد به طور كامل از خطر نقض قانون درباره‌ي نرم‌افزتارهايش آگاهي داشته باشد.

n

n 

n

n3- ماده ۳۰۱ قانون تجارت ۱۹۷۴

n

nبه موجب ماده‌ي ۳۰۱ قانون تجارت ۱۹۷۴ نماينده‌ي تجاري ايالات متحده؛ يعني کسي که در کشورخارجي مورد نظر، سرمايه گذاري مي‌کند، مي‌تواند براي اجراي مجازات درخواست كند.

n

nقانون تجارت ۱۹۷۴و به ويژه ماده‌ي ۳۰۱ آن، از دست‌رسي به بازارهاي ايالات متحده به عنوان يک اهرم استفاده و متخلفان را با تهديد ممنوعيت ورود محصولات آمريکايي به بازار آن‌ها روبه‌رو مي‌كند.

n

nماده‌ي ۳۰۱ بر اين مبنا عمل مي‌كند که آيا رفتار نقض‌آميز صورت گرفته، غير عادلانه، تبعيض آميز و غيرمعقول بوده است يا خير؟ بنابراين تاجر آمريکايي بايد در تصميم گيري خود با استناد به ماده‌ي ۳۰۱ قانون بالا، محتاط باشد.

n

nماده‌ي ۳۰۱ در اصل براي نقض مقررات  GATT تدوين شده است و بدين ترتيب تنها زماني توسط نماينده‌ي تجاري ايالات متحده مورد استفاده و استناد قرار مي‌گيرد که اعمال نقض‌آميز در ساير کشورها در سطحي گسترده صورت گرفته باشد و قسمتي از صنعت ايالات متحده را تحت تاثير قرار دهد.

n

nبه علاوه از آن‌جا که ماده‌ي ۳۰۱ صادرات همه‌ي کشورهاي نقض کننده را تحت تاثير قرار مي‌دهد، بيش‌تر به عنوان آخرين راه‌حل از آن استفاده مي‌شود. درنتيجه براي شرکت ABC چندان مناسب نيست که براي مجازات اشخاص حقيقي متخلف در اين کشورها به اين ابزار متوسل شود.

n

nموافقت‌نامه‌ي TRIPS

n

nموافقت‌نامه TRIPS ترکيبي از مذاکرات دور پاياني اروگوئه و موافقت‌نامه‌ي مراکش در تاسيس سازمان تجارت جهاني (WTO) است. موافقت‌نامه TRIPS بر اساس کنوانسيون پاريس براي حمايت از مالکيت صنعتي و کنوانسيون برن در حمايت از کارهاي ادبي و هنري بنيان نهاده شده و براي اولين بار است که يک حكومت جهاني براي حمايت از کپي‌رايت و اختراعات، به وجود آمده است. تنها سوال باقي‌مانده اين است که آيا TRIPS  بااجراي کپي‌رايت و ثبت اختراعات در دولت‌هاي عضو، مي‌تواند به حد کافي از نرم‌افزار شرکت ABC حمايت كند يا خير؟

n

nالف) کنوانسيون‌ها و موافقت‌نامه‌هايي که TRIPS بر اساس آن‌ها بنا نهاده شده است

n

nهمان‌طور که در بالا گفته شد، قسمت اصلي TRIPS بر اساس معاهدات و کنوانسيون‌هاي از پيش موجود بنا نهاده شده است. مطالعه‌ي اجمالي اين معاهدات و نحوه‌ي حمايت آن‌ها از نرم‌افزارها، مي‌تواند چشم‌انداز بهتري از موافقت‌نامه TRIPS  به وجود آورد.

n

n1- سازمان جهاني مالکيت فکري (WIPO) :

n

nگسترش قوانين بين‌المللي مالکيت فکري، قبل از دور اروگوئه، مرهون تلاش‌هاي سازمان جهاني مالکيت فکري، يکي از بخش‌هاي سازمان ملل، است. "وايپو" اغلب در مقابل با نقض زنجيره‌اي مالکيت فکري چندان موثر عمل نکرده است اما در هرحال درباره‌ي موضوع حمايت ازنرم‌افزارهاي رايانه‌اي، قانون بي‌نظيري در حمايت از نرم‌افزارهاي رايانه‌اي به عنوان الگوي راهنما و هماهنگ‌کننده‌ي کپي‌رايت نرم‌افزارها تصويب كرده است.

n

nتصويب اين مدل بيان‌گر اين مساله است که کنوانسيون‌هاي برن و پاريس در جهت حمايت از صنعت نرم‌افزار، نامناسب و ناکافي بوده‌اند.

n

n الف) کنوانسيون برن

n

nهمان‌طور كه پيش از اين گفته شد، کنوانسيون برن نرم‌افزارها را نيز به نظام کپي‌رايت مي‌افزايد، زيرا موضوعات تحت حمايت اين کنوانسيون؛ يعني کارهاي ادبي و هنري که در ماده‌ي (۱) ۲ شرح داده شده، بسيار گسترده است و به همين دليل برنامه‌هاي رايانه‌اي را نيز در بر مي‌گيرد.

n

nاما طبق نظر ديگر، کنوانسيون برن مفهوم کپي‌رايت بسيار محدود مي‌كند و بنابراين در آن هيچ ردپايي از برنامه‌هاي کامپيوتري نيست. اما با وجود نظرات مختلف، ABC مي‌تواند منافع محصولات نرم افزاري خود را حتا پس از انتقال آن با استفاده از حقوق معنوي موجود در کنوانسيون برن مورد حمايت قرار دهد، مطلبي که قانون کپي‌رايت ايالات متحده از آن بي‌بهره است.

n

nب) کنوانسيون پاريس 

n

nپايه‌هاي اوليه‌ي حمايت بين‌المللي از ثبت اختراع را کنوانسيون پاريس تشکيل مي‌دهد. "وايپو" که عهده‌دار اجراي مقررات کنوانسيون پاريس است، براي فراهم كردن زمينه‌ي انعقاد موافقت‌نامه‌هاي جديد، براي هماهنگي قوانين بين‌المللي ثبت اختراع تلاش مي‌كند.

n

nکنوانسيون پاريس نيز هم‌چون کنوانسيون برن، تعريف گسترده‌اي از موضوعات تحت حمايت خود ارايه مي‌كند، اما هنوز نتوانسته است نرم‌افزارهاي رايانه‌اي را در فهرست موضوعات تحت حمايت خود قرار دهد.

‘