nبر خلاف آنچه در افواه عمومی در مورد ایران و ارتباطاتش با قوانین بین‌المللی و یا نگارش قانون ملی به‌منظور حمایت از حقوق مالکیت معنوی تصور می‌شود، کشورمان از سال ۱۹۵۹ میلادیتا‌کنون به هفت کنوانسیون و عهدنامه بین‌المللی در زمینه حمایت از سرمایه و حقوق فکری و معنوی پیوسته است؛ این در حالی است که ایران همچنان کنوانسیون برن، یعنی کنوانسیون اصلی حمایت از آثار ادبی – هنری را امضا نکرده و از این بابت جزو معدود کشورهایی محسوب می‌شود که به قانون جهانی کپی رایت نپیوسته اند.
n
n
”
————————————-
nایران با وجود عضویت در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) که یکی از ۱۶سازمان و آژانس تخصصی بین‌المللی زیر مجموعه سازمان ملل متحد محسوب می‌شود، همچنان در حال بررسی کنوانسیون برن، یعنی مهم‌ترین معاهده بین‌المللی تحت مدیریت WIPO است و چنان که از نظر مقام‌های رسمی کشور برمی‌آید در آینده‌ای نزدیک، قرار است پیوستن به این کنوانسیون نیز در دستور کار قوای سه‌گانه کشور قرار گیرد. از سوی دیگر ایران در زمینه قوانین ملی در حوزه حمایت از حقوق مالکیت فکری و معنوی نیز سابقه طولانی داشته و تا‌کنون هفت قانون در حوزه‌های مختلف مالکیت فکری به تصویب رسانده که قدیمی‌ترین آنها قانون «حمایت از حقوق مؤلفین، مصنفین و هنرمندان» مصوب ۱۳۴۸هجری شمسی است ؛ همان قانونی که به زعم بسیاری از کارشناسان، هنرمندان و پدیدآورندگان آثار فرهنگی در برهه کنونی به‌شدت نیازمند بازنگری و به روز شدن است.
n
nقانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان
n
nطرح قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان ایران از روی قانون نمونه‌ای که سازمان بین‌المللی فرهنگی و علمی ملل متحد (یونسکو) با همکاری ادارات متحده بین‌المللی حمایت مالکیت صنعتی و ادبی و هنری (بیرپی) تهیه کرده بود، از سوی وزارت فرهنگ و هنر وقت به مجلس شورای ملی تقدیم شد. این طرح پس از اینکه در کمیسیون‌های متعددی مرکب از نمایندگان نخست‌وزیری، وزارت دادگستری، وزارت فرهنگ و هنر، وزارت آموزش و پرورش و وزارت اطلاعات بررسی شد از طرف وزیر فرهنگ و هنر به مجلس شورا رفت و سرانجام پس از ۲۳ماه بررسی در مجلس، در تاریخ سوم آذرماه ۱۳۴۸ به تصویب مجلس سنا و در تاریخ یازدهم دی‌ماه ۱۳۴۸ به تصویب مجلس شورای ملی رسید و در تاریخ ۲۱بهمن همان سال در روزنامه رسمی کشور منتشر شد. این قانون که همچنان پس از ۴۳سال قانون اصلی حمایت از حقوق پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری کشور به‌حساب می‌آید، در ۳۳ماده حقوق مالکیت معنوی در کشور را تشریح می‌کند. در ماده دوم در موضوع این حق آثار مشمول این قانون چنین توضیح داده می‌شود:
nکتاب و رساله و جزوه و نمایشنامه و هر نوشته دیگر
nشعر و ترانه و سرود و تصنیف که نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
nاثر سمعی و بصری به‌منظور اجرا در صحنه‌های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
nاثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
nنقاشی، تصویر، طرح، نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته‌ها و خط‌های تزئینی و هرگونه اثر تزئینی و اثر تجسمی که به هر طریق و روش به‌صورت ساده یا ترکیبی به‌وجود آمده باشد.
nهرگونه پیکره (مجسمه)
nاثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان
nاثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد.
nاثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم
nاثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنری ملی پدید آمده باشد.
nاثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد.
nهرگونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر پدید آمده باشد.
n
nقانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات
n
nاین قانون مصوب ۶ دی‌ماه ۱۳۵۲ مجلس شورای ملی و ۲۶ آذر ۱۳۵۲ مجلس سناست و از تاریخ ۱۶ دی ۱۳۵۲ رسمیت یافته است. به موجب این قانون حق تکثیر یا تجدید چاپ و بهره‌برداری و نشر و پخش هر ترجمه‌ای با مترجم یا وارث قانونی او است. مدت استفاده از این قانون که به وارثت منتقل می‌شود از تاریخ مرگ مترجم ۳۰سال است. همچنین تکثیر کتب و نشریات به همان زبان و شکلی که چاپ شده به قصد فروش یا بهره‌برداری مادی از طریق چاپ افست یا عکسبرداری یا طرق مشابه بدون اجازه صاحب حق ممنوع است.در متن این قانون آمده است: «در مورد تکثیر کتاب‌ها، نشریات و آثار صوتی حمایت‌های مذکور در این قانون به شرط وجود عهدنامه یا معامله متقابل نسبت به اتباع سایر‌کشورها نیز جاری است». همچنین بر این پایه، اشخاصی که عالما و عامدا مرتکب یکی از اعمال خلاف این قانون شوند علاوه بر تأدیه خسارات شاکی خصوصی به حبس جنحه‌ای از سه‌ماه تا یک‌سال محکوم خواهند شد.
n
nقانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای
n
nاین قانون پس از انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۷۹و در پی رواج یافتن استفاده از تولیدات نرم‌افزاری رایانه‌ای در تاریخ چهار دی‌ماه ۱۳۷۹به تصویب مجلس شورای اسلامی و ۱۰دی‌ماه همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید. این قانون در ۱۷ماده و یک آیین‌نامه اجرایی که ۳۲ماده دارد تصریح می‌کند: «حق نشر، عرضه، اجرا و حق بهره‌برداری مادی و معنوی نرم‌افزار رایانه‌ای متعلق به پدیدآورنده آن است. نحوه تدوین و ارائه داده‌ها در محیط قابل پردازش رایانه‌ای نیز مشمول احکام نرم‌افزار خواهد بود. مدت حقوق مادی ۳۰ سال از تاریخ پدید آوردن نرم‌افزار و مدت حقوق معنوی نامحدود است».همچنین در این قانون آمده است: «برای صدور تأییدیه فنی در مورد نرم‌افزارهایی که پدیدآورنده آن مدعی اختراع بودن آن است، کمیته‌ای به نامه «کمیته حق اختراع» زیرنظر شورای‌عالی انفورماتیک تشکیل می‌شود. اعضای این کمیته مرکب از سه کارشناس ارشد نرم‌افزار به‌عنوان نمایندگان شورای‌عالی انفورماتیک، نماینده سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و یک کارشناس حقوقی به انتخاب شورای‌عالی انفورماتیک خواهد بود».
n
nکنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت فکری
n
nکنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی امضا شده در استکهلم به تاریخ چهاردهم جولای ۱۹۶۷میلادی برابر با بیست و چهارم تیرماه سال۱۳۴۶هجری شمسی و اصلاحی بیست و هشتم اکتبر ۱۹۷۹میلادی برابر با هفتم آبان‌ماه سال ۱۳۵۸هجری شمسی است. به موجب این معاهده بین‌المللی طرف‌های متعاهد با تمایل به مشارکت در تفاهم و همکاری بهتر بین دولت‌ها در جهت منافع مشترک براساس احترام حاکمیت و برابری آنها و با تمایل به ارتقای حمایت از مالکیت معنوی در سراسر دنیا، به‌منظور تشویق فعالیت خلاق و همچنین به روز کردن و کارایی بیشتر مدیریت اتحادیه‌هایی که در زمینه‌های حمایت مالکیت صنعتی، به حمایت از آثار ادبی و هنری تأسیس شده‌اند با رعایت احترام کامل نسبت به استقلال هر یک از اتحادیه‌ها فعال می‌شوند.
n
nاین قانون در ایران مشتمل بر ماده واحده منضم به متن کنوانسیون شامل مقدمه و بیست و یک ماده در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ چهارم مهرماه ۱۳۸۰ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ ۲۵مهرماه به تأیید شورای نگهبان رسید. به موجب این مصوبه، به دولت جمهوری اسلامی ایران اجازه داده می‌شود به کنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی امضا شده در استکهلم به تاریخ چهاردهم جولای ۱۹۶۷میلادی برابر با بیست و چهارم تیرماه سال ۱۳۴۶هجری شمسی و اصلاحی بیست و هشتم اکتبر ۱۹۷۹میلادی برابر با هفتم آبان‌ماه سال ۱۳۵۸هجری شمسی مشتمل بر یک مقدمه و بیست و یک ماده بپیوندد.آنچه از نظر این سازمان مالکیت معنوی نامیده می‌شود، شامل حقوق مرتبط با آثار ادبی، هنری و علمی، نمایش‌های هنرمندان بازیگر، صدای ضبط شده، برنامه‌های رادیویی، اختراعات در تمام زمینه‌های فعالیت انسان، کشفیات علمی، طراحی‌های صنعتی، علائم تجاری، علائم خدماتی، نام‌های تجارتی و عناوین، حمایت در برابر رقابت نامطلوب و سایر حقوق ناشی از فعالیت معنوی در قلمرو صنعتی، علمی، ادبی و هنری است.
n
nسایر قوانین و معاهده‌های داخلی و بین‌المللی
n
nایران همچنین جز قوانین تشریح شده در معاهدات دیگر بین‌المللی نظیر کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس، تاریخ عضویت: دسامبر ۱۹۵۹، کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس (اصلاحات استکهلم)، تاریخ عضویت: مارس ۱۹۹۹، موافقتنامه مادرید (علائم)، تاریخ عضویت: دسامبر ۲۰۰۳، پروتکل مادرید، تاریخ عضویت: دسامبر ۲۰۰۳، موافقتنامه مادرید(نشانه‌های مبدأ)، تاریخ عضویت: ژوئن ۲۰۰۴و موافقتنامه لیسبون، تاریخ عضویت: مارس ۲۰۰۶عضویت دارد.به جز این معاهدات در داخل کشور قوانین و مقررات ملی در زمینه حقوق مالکیت فکری در حوزه‌های گوناگون نوشته و تصویب شده است که از میان آنها می‌توان به قانون تجارت الکترونیک، مصوب ۱۳۸۲، قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال، مصوب ۱۳۸۲، قانون نشانه‌های مبدأ جغرافیایی کالا ، مصوب ۱۳۸۳و قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، مصوب سال ۱۳۸۶اشاره کرد.
‘