برای بسیاری از ما، مشق شب، واژگانی بسیار آشنا در مقطعی از زندگی است که بیشتر یادآور دوران ابتدایی و کودکی است. واژگانی که شاید هنوز در گوشِ ما زمزمه می‌شوند: ” امشب دوبار از این صفحه بنویسید!” احتمالاً خیلی از ما بارها از اینکه چقدر باید مشق شب بنویسیم، ناراحت شده‌ایم. هدف آموزگارمان از نوشتن مشق شب چیست؟ امشب هم نمی‌توانم سریال مورد علاقه‌ام را ببینم! امشب هم از مهمانی و بازی خبری نیست! و شاید بارها این سوال در ذهنتان ایجاد شده باشد که چه کسی مشق شب را اختراع کرد؟ آیا واقعاً مشق شب در یادگیری موثر مناسب است؟
تاریخچه مشق شب چه بود؟
اصطلاح مشق شب به دوران روم باستان برمی‌گردد. در قرن اول میلادی، فرد جوانی به نام پلینی (Pliny) تکلیف در منزل را مطرح کرد و از پیروان خود خواست تا جهت بهبود مهارت‌های گفتاری خود، تکالیفی را در منزل انجام دهند. نتایج بازخورد فعالیت آنها در منزل بسیار چشمگیر بود. پس از آن، این روش توسط سایر مربیان نیز مورد استفاده قرار گرفت.
در سال ۱۹۰۵ معلمی ایتالیایی به نام روبرتو نویلیس (Roberto Nevilis)، جهت تنبیه دانش‌آموزان خود از این روش استفاده کرد. او عقیده داشت تنبیه، فرصتی را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند تا بدون عجله کار خود را انجام دهند. همچنین، دانش‌آموزان مجاز به انتخاب زمان بهینه برای انجام تکالیف خود هستند و برنامه‌ریزی مستقل را فرا می‌گیرند. از سال ۱۹۰۵، این روش، بهبود و کارایی محسوسی در سیستم آموزشی ایجاد کرد. در پایان قرن نوزدهم تغییرات چشمگیری در سیستم آموزشی به لحاظ تغییر در میزان دفعات و نوع مشق شب رخ داد که بر کیفیت آموزش تاثیرگذار بود.
اما، مفهومِ مدرنِ تکلیف، توسط فردی به نام یوهان گوتلیب فیخته (John Gottlieb Fichte) به هدف جلب حمایت از دولت متحد آلمان مطرح شد. او سیستم مدرسه اجباری آلمان را به عنوان راهی برای افزایش ناسیونالیسم آلمانی توسعه داد. به دانش‌آموزان تکالیف اجباری در منزل داده شد و این شیوه به تدریج در کُل اروپا گسترش یافت. اکنون مشق شب در سراسر جهان رایج شده است و بخش لاینفک آموزش محسوب می‌شود. بدون آن، روند آموزش به سختی پیش می‌رود. انجام مشق شب در منزل، ابزاری عالی در بهبود کیفیت تدریس مدارس مدرن محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد مخترع مشق شب قهرمان واقعی آموزش باشد!
یوهان گوتلیب فیخته
اهمیت مشق شب
مشق شب معمولاً به هدف تکمیل مساله آموزش به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. هدف این است که با تکرار مطالب و آموخته‌ها، یادگیری مطالب بهتر انجام شده و مهارت‌ها و توانمندی‌های دانش‌آموز پرورش یابد. با این کار، امکان تثبیت مطالب در حافظه‌ی طولانی‌مدت دانش‌آموزان بیشتر خواهد شد. در واقع از تکنیکِ تکرار معجزه می‌کند، استفاده می‌شود!
اما موضوع مهم این است که مشق شب یا همان تکلیف شب نبایستی بیش از اندازه و یا کسل‌کننده باشد. مشق شب باید به نحوی مطرح شود که انگیزه دانش‌آموز را برای انجام آن تحریک کند و حس نوآوری و خلاقیت را در او شکوفا سازد.
یادتان باشد، تمرین کردن در هر موردی چه در زمینه درسی و چه غیردرسی تسلط بر انجام آن کار را افزایش خواهد داد. اما انجام تکالیف باید در حد توانایی فرد باشد و نه بیشتر، چون ممکن است موجب دلزدگی و فرار از انجام آن شود.
شیوه‌های مختلف ارائه مشق شب
همه ما معلمانی را در طول دوران تحصیل داشته‌ایم که نام آنها خاطرات خوشی را در ذهنمان نمایان می‌سازد. حتماً بخشی از این خاطرات خوش به شیوه‌ی تدریس آنها و تکالیفی که از ما خواسته‌اند هم مربوط می‌شود. شیوه اجرای مشق شب اگر به جهت تنبیه و یا اجبار باشد، هرگز بازخورد مطلوبی به همراه نخواهد داشت. پس برای کسب بهترین نتیجه، چه شیوه یا شیوه‌هایی بهتر است در مشق شب اعمال شود؟
یکی از راهکارها این است که از دانش‌آموز بخواهید نقاط ضعف خود را به عنوان مشق شب تمرین کند؛ یعنی تشخیص نقاط ضعف بر عهده‌ی خودش باشد. راهکار دیگر می‌تواند این مورد باشد که از او بخواهید با نظر و خلاقیت خودش، طرح، آزمایش، نقاشی و موارد دیگر را جهت درک بهتر یک مفهوم علمی خاصی ارائه دهد. همچنین تفکر و اظهار نظر دانش‌آموز راجع به مساله‌ای که توسط خود آموزگار طراحی شده می‌تواند در شکوفاسازی حس استقلال، نوآوری و اعتماد به نفس کودک کمک کند. شاید طراحی مشق شب توسط همکلاسی‌ها برای یکدیگر هم جالب باشد. ممکن است شما هم به عنوان مربی آموزشی موارد دیگری را در ذهن داشته باشید که تمایل کودک را برای انجام مشق شب برانگیزد.
نقش والدین در انجام مشق شب
والدین هم نقش بسزایی در انجام تکالیف و یا مشق شب در منزل دارند. گاهی همکاری با کودک می‌تواند اعتماد به نفس آنها را برای انجام کار افزایش دهد. همفکری و همیاری به کودکان در تهیه وسایل لازم برای انجام یک آزمایش درسی و یا حمایت از آنها بسیار مهم بوده و نقش بسزایی در یادگیری آنها دارد. گاهی اوقات ممکن است والدین جهت مشغول کردن کودک، تکالیف بیشتری را برای آنها تعیین کنند یا از معلم بخواهند مشق شب بیشتری را برای کودک تعیین کند. والدین عزیز! یادتان باشد کودک حق دارد زمانی در شبانه‌روز را به صرف بازی، سرگرمی، تماشای فیلم مورد علاقه و… بپردازد. مطمئن باشید بازی‌های هدفمند آموزشی نقش بیشتری در یادگیری کودک ایفا خواهند کرد تا تکالیف خسته‌کننده و بیش از حد.
و اما معجزه مشق شب…
با توجه به پیشرفت علم، در بسیاری از مدارس معلمان سعی بر تغییر هر چه بهتر مشق شب داشته‌اند تا حدی که به عنوان تنبیه و یا اعمال فشار بر دانش‌آموز تلقی نگردد و اشتیاق و مشارکت دانش‌آموزان برای انجام آن افزایش یابد. هدف نهایی و معجزه‌ی مشق شب، ایجاد حس استقلال، ابتکار، فردیت، تخیل خلاق و نوآورانه، تثبیت مهارت، آمادگی انجام کار مستقل، مسئولیت‌پذیری، تقویت اراده قوی و بسیاری موارد مثبت دیگر در دانش‌آموز است.
نظر خود را ثبت کنید !
