اجراي بين‌المللي كپي‌رايت و ثبت اختراعات مربوط به نرم‌افزار (بخش دوم)

nنويسنده : ويليامسون سيني (به نقل از مجله حقوق كامپيوتر و فناوري)

n

nمترجم : زهرا حكيمي

n

nناشر : همكاران سيستم

n

nتاريخ انتشار : ۰۳/۱۲/۱۳۸۳

n

nحمايت از نرم‌افزار در سطح خارجي:

n

nرشد تجارت بين‌الملل، توليدکنندگان آمريکايي را به اين جهت راهنمايي كرده است که توجه خاصي به توزيع محصولات خود در ساير کشورها داشته باشند. حتا توليدکنندگان کوچک نيز با وجود سهم کمي از توزيع، تلاش مي‌کنند که زير عنوان کپي‌رايت يا اختراع، از محصولات خود حمايت بين‌المللي به عمل آورند تا با در اختيار گرفتن سهم کمي از قدرت بازار، در دراز مدت سود سرشاري به دست بياورند و به دنبال رشد توليدات و موفقيت در توزيع محصولات خود در سطح خارجي بتوانند در مقابل متخلفان بين‌المللي اقامه‌ي دعوا كنند.

————————————-

nبه هرحال شرکت ABC  در ابتدا بايد زمينه‌ي ثبت بين‌المللي محصولات خود را با عنوان کپي‌رايت يا اختراع فراهم كند، متاسفانه گرچه بسياري از دولت‌ها، موافقت‌نامه‌هاي مشارکت و معاهدات چند جانبه‌اي را در حمايت از سرمايه‌هاي خود امضا كرده‌اند، امروز هيچ استاندارد بين‌المللي در حمايت از کپي‌رايت يا اختراع وجود ندارد.

n

nاين مقاله در ادامه به دو بازار پررونق امروز دنيا اشاره مي‌كند: اروپا و آسياي شرقي. اين مطالب حاوي اطلاعاتي است که تجار از جمله شرکتABC  هنگام تصميم درباره‌ي حمايت از نرم‌افزارهاي خود در اين بازار، بايد به آن‌ها توجه داشته باشند.

n

nالف) حمايت از نرم‌افزار در اتحاديه‌ي اروپا: اتحاديه‌ي اروپا امروزه يکي از بزرگ‌ترين خريداران نرم‌افزارهاي کامپيوتري به شمار مي‌رود. از اين رو مي‌تواند يکي از شانس‌هاي مسلم شرکت ABC  براي توسعه‌ي اوليه باشد.

n

nحمايت از نرم افزار تحت عنوان کپي رايت در اروپا

n

nدر ماه مه سال ۱۹۹۱، شوراي اتحاديه‌ي اروپا، دستورالعملي را براي حمايت از برنامه‌هاي کامپيوتري و نيز هماهنگ ساختن قوانين کپي‌رايت دولت‌هاي عضو تصويب كرد. دستور‌العمل پذيرفته شده مشابه قانون کپي‌رايت ايالات متحده است و به طور مستقيم به وسيله‌ي اعضاي اتحاديه‌ي اروپا قابل اعمال و اجراست.

n

nقبل از تصويب اين دستور‌العمل، مهم‌ترين قانون قابل اجرا در مورد حمايت از مالکيت فکري در ماده‌ي ۳۶ موافقت‌نامه‌ي "ماستريخت" نمود داشته است، اين قانون دولت‌هاي عضو را مجاز مي‌داشت که واردات، صادرات يا ورود و جروج کالاها را بر اساس حمايت از مالکيت فکري، ممنوع يا محدود كند و از آن‌جايي که در زمينه‌ي نرم‌افزار، موضوعات تکنولوژيکي پيوسته در حال رشد هستند، در اين زمينه ماده‌ي۱۷۷  موافقت‌نامه "ماستريخت"، دادگاه‌هاي بدوي دولت‌ها را موظف مي‌کند تا مسايل مربوط به قوانين اتحاديه اروپا و قواعد الزام‌آور آن را به دادگاه عالي اروپا واگذارند تا بدين ترتيب از سوي مقامات قضايي دولت‌هاي عضو، تفسير واحدي از قوانين اتحاديه‌ي اروپا صورت گيرد.

n

n  تفاوت‌هاي ميان قوانين کپي‌رايت ايالات متحده‌ي آمريکا و  اروپا

n

nبرخلاف قانون کپي‌رايت آمريکا، دستورالعمل اروپايي نرم‌افزار، تعريفي از برنامه‌هاي کامپيوتري ارايه نمي‌كند. چرا كه احتمال مي‌رود به موازات تغييرات سريع تکنولوژيکي، اين تعريف کهنه قلمداد شود.

n

nبه عبارت ديگر، دستورالعمل اروپايي نرم‌افزار، در مورد حمايت از بخش‌هاي ارزش‌مند نرم‌افزار، ساکت است. افزون بر اين اصول و نظريات استثنا شده در اين دستور‌العمل در مقايسه با روندها، فرآيندها، سيستم‌ها، روش‌هاي عملي و مفاهيم و اصولي که مطابق قوانين ايالات متحده‌ي آمريکا قانون‌مند شده است، بسيار مبهم به نظر مي‌رسد.

n

nاز اين رو اگر شرکتABC  بخواهد نرم‌افزارهاي توليدي کارمندان و مهندسان خود را در اختيار همگان قرار دهد، بايد به اين نکته‌ي مهم توجه داشته باشد که دستورالعمل اتحاديه‌ي اروپا تنها براي مدت ۵۰  سال  ازتاريخ اولين توزيع تجاري برنامه، زير عنوان کپي‌رايت از آن حمايت خواهد كرد. اما در شرايط مشابه در ايالات متحده، محصول توليدي براي مدت۷۵  سال از تاريخ پخش و توزيع يا صد سال از تاريخ توليد مورد حمايت قرار مي‌گيرد.

n

nماده‌ي۷۰۱  دستورالعمل نرم‌افزار، حمايتي دوچندان براي مالک کپي رايت در نظر گرفته است. بدين شكل که کپي‌برداري از روي نرم‌افزار با اهداف تجاري، به شرط آن‌كه با آگاهي كامل از نادرست بودن عمل انجام شده باشد، ممنوع است. به علاوه، اين دستورالعمل، نگه‌داري نرم‌افزارهاي تحت حمايت را نيز نوعي تخلف به شمار مي‌آورد. اما حقوق کپي‌رايت آمريکا، درمقايسه، هيچ ماده‌ي صريحي درباره‌ي جلوگيري از مالكيت‌هاي اين‌چنيني يا نگه‌داري از نرم‌افزارها ندارد.

n

nمواردي كه مشمول قوانين حمايت نرم‌افزاري نمي‌شوند

n

nدستور العمل اروپايي نرم‌افزار نيز هم‌چون قانون ايالات متحده، به کاربراني که براي استفاده از يك نرم‌افزار دلايل قانع‌كننده داشته باشند، اجازه‌ي استفاده مي‌دهد. محدوديت‌هاي وارد بر حقوق انحصاري مالک، در چهار قسمت در ماده‌ي۵۰۶  اين دستورالعمل، علاوه بر مجاز بودن استفاده از برنامه‌هاي کامپيوتري با اهداف مناسب و قانع‌كننده، ماده‌ي۵  اين دستورالعمل، بررسي، آموزش يا آزمايش کارکرد اين برنامه‌ها را مجاز اعلام كرده است.

n

nماده‌ي ۶ اين دستورالعمل نيز در شرايطي، مهندسي يا گردآوري‌ نرم‌افزارها را جهت دست‌يابي به اطلاعات آن‌ها، در صورتي که به قصد بازتوليد يا فروش برنامه‌هاي مشابه نباشد يا دنبال كننده‌ي اهداف مناسب و هماهنگ باشد، مجاز دانسته است.

n

nوجود چنين مقرراتي احتمال توليد و ورود محصولات مشابه را با قيمت ارزان‌تر به بازار افزايش مي‌دهد. روشن است كه ABC نمي‌تواند خارج از محدوده‌ي شرايط اين دستورالعمل، قراردادي منعقد كند. از آن‌جا که دفاع مهندسي معکوس، يک دفاع قانوني است و در تمام كشورهاي عضو اتحاديه‌ي اروپا نيز اعمال مي‌شود، تاثير نامطلوبي بر روي مالک کپي‌رايت مي گذارد. در حالي كه دارندگان کپي‌رايت در ايالات متحده حقوقي دارند که زير عنوان "استفاده‌ي منصفانه و مسالمت‌آميز" اعمال مي‌شود، بيشتر دولت‌هاي عضو اتحاديه اروپا از داشتن چنين مقرراتي بي‌بهره‌اند. از اين رو شرکتABC  تنها در صورتي که تصميم بگيرد که داده‌ها و اطلاعات خود را با نرم‌افزارهاي آموزشي خود ترکيب کند، مي‌تواند حمايت دوچنداني براي نرم‌افزارهاي خود به وسيله‌ي قوانين اتحاديه اروپا فراهم آورد.

n

nتکميل دستور العمل

n

nاجراي دستورالعمل نرم‌افزار بايد به وسيله‌ي قانون‌گذاران ملي دولت‌هاي عضو، قانون‌مند شود. اين كار سبب مي‌شود كه شرکت‌ها بتوانند نه تنها در ديوان عدالت اروپايي، بلکه در کليه‌ي کشورهاي عضو نيز در صورت مشاهده‌ي تخلف اقامه‌ي دعوا كنند. اما مشکل زماني آشكار مي‌شود که مقررات دستورالعمل اروپايي در شکل‌هاي مختلف و در کشورهاي گوناگون تکميل مي‌شود. اين كار نتايج و پي‌آمدهاي متفاوتي در اين کشورها به بار مي‌آورد.

n

nاز آن‌جا که اين تفاوت‌ها در سطوح ملي بر روي حمايت نرم‌افزاري موثر خواهد بود، شركت ABC بايد به هنگام مورد حمايت قرار دادن نرم‌افزار خود در اروپا، زيرکانه نسبت به اين تفاوت‌ها، آگاهي‌هاي لازم را به دست آورد.

n

nديوان عدالت اروپايي براي ايجاد هماهنگي و مطابقت بين تفسيرهاي متفاوت ملي به طور مستمر فعاليت مي‌کند. در مجموع، تکميل دستورالعمل نرم‌افزار در سطح ملي ممکن است به نتايج متفاوتي بينجامد. از اين رو شرکتABC ، بايد براي پاسخ‌گويي به موضوعات مربوط به فناوري جديد – که به طور فزاينده‌اي در قلمرو نرم‌افزار افزايش مي‌يابد- بيش‌تر به دستگاه کپي‌رايت ايالات متحده رجوع و از آن استفاده کند.

n

nحمايت از نرم‌افزار زير عنوان ثبت اختراع در اروپا

n

nکنوانسيون عالي ثبت اختراع اروپايي(EPC) 15  در ماده‌ي(۲) ۵۲ ، فهرست موضوعاتي را که زير عنوان اختراع قابل ثبت هستند، بيان كرده است. اين فهرست برنامه‌هاي کامپيوتري و اطلاعات مربوط به آن‌ها را استثنا كرده است. اما در هرحال قواعدي را براي قابليت ثبت ابداعات مربوط به کامپيوتر ارايه مي‌دهد. موسسه‌ي ثبت اختراعات اروپايي با استفاده از اين دستورالعمل و قواعدEPC ، ادعاهاي مربوط به فرآيند متني نرم‌افزار کامپيوتري را رد کرده است و اين در حالي است که ادعاهاي مربوط به ابزار اشعهX  کنترل کامپيوتر و ابزار فرآيند ديجيتالي و داده‌هاي دو بعدي منظمي را که مندرجات صوتي را کاهش مي‌دهد، پذيرفته است و روشن است كه برنامه‌هاي کامپيوتري تنها در اين صورت به عنوان اختراع ثبت خواهند شد.

n

nبنابراين به نظر مي‌رسد که هرچند برنامه‌هاي کامپيوتري در اين ماده قانون استثنا فرض شده‌اند، انديشه‌ي ثبت ابداعات مربوط به نرم‌افزار در اروپا به طور کامل رد نشده باشد. با اين وجود به نظر مي‌رسد که رويه‌ي موسسه‌ي ثبت اختراعات اروپايي نسبت به USPTO  در مجاز دانستن ابداعات مربوط به کامپيوتر محدودتر باشد و از نظر لفظي، واژه‌ي فناوري در اروپا به نحو محدودتري نسبت به آمريکا، تفسير مي‌شود. اما از لحاظ عمليABC  بايد اختراع خود را در کشورهاي EPC  نيز به ثبت برساند.

n

nب) بازارهاي غيراروپايي

n

nامروزه در بسياري از کشورهاي در حال توسعه، محصولات آمريکايي به هيچ عنوان مورد حمايت قرار نمي‌گيرند. در تعدادي از کشورها، حتا قوانين موجود، فعاليت‌هاي جديد و سنتي را نيز مورد حمايت قرار نمي‌دهند و حقوق انحصاري مالكيت موجود نيز ناکافي و يا داراي استثناهاي فراوان است. افزون بر اين، شرايط حمايت در اين كشورها بسيار کوتاه و ناکافي يا تشريفات آن‌ها بسيار سنگين و طولاني است.

n

nهم‌چنين کشورهاي در حال توسعه از توانايي کافي براي پرداخت هزينه‌هاي اداري براي گسترش و توسعه‌ي مستقيم مالکيت فکري برخوردار نيستند. از طرفي برخي کشورها تلاش مي‌كنند استاندارد زندگي خود را با استفاده از فناوري غربي افزايش دهند، اما توانايي پرداخت حق امتياز صاحبان اختراعات غربي را ندارند. اين مساله بيش‌تر باعث مي‌شود که قانون‌گذاران اين کشورها از اين نوع  سرقت‌ها چشم‌پوشي كنند.

‘, ۱, ۲۰, ‘۲۰۱۱-۱۰-۰۷ ۱۴:۳۳:۱۶’, ۷۵۰, ‘