هوش مصنوعی تبدیل به یکی از مؤلفه‌های قدرت ملی هر کشور شده و سعی در توسعه و بهبود آن دارند و این درحالی است که رهبر معظم انقلاب نیز در یکی از سخنرانی‌های خود نقش هوش مصنوعی را در اداره آینده دنیا بسیار مهم دانسته و خطاب به معاونت علمی ریاست جمهوری و دانشگاه گفتند باید کاری کنیم که در دنیا جزو حداقل ۱۰کشور نخست در زمینه هوش مصنوعی قرار گیریم که امروز نیستیم.

هوش مصنوعی در خدمت سلطه‌گری

دانشیار دانشگاه علم و صنعت ایران در این خصوص با بیان اینکه هوش مصنوعی مثل اینترنت یک فناوری جهت‌دار است که بیشتر در مسیر اهداف و مقاصد هژمونی سلطه حرکت می‌کند، می‌گوید: در حال حاضر این فناوری در خدمت سلطه‌گری بیشتر طاغوت‌ها هدف‌گیری شده و الان هم از هوش مصنوعی به عنوان آخرین اختراع بشر یاد می‌کنند که رسیدن به آن، رسیدن به هوش مصنوعی پیشرفته خواهد بود که اختراعاتش از اختراعات انسان هم بالاتر خواهد بود.

بهروز مینایی بیدگلی در گفت‌وگو با قدس با تأکید بر اینکه ایده‌پردازی‌ها، نوآوری‌ها و خلاقیت‌ها در این زمینه به‌گونه‌ای است که هر کس زودتر به این فناوری برسد فاصله‌اش به شکل چشمگیری نسبت به دیگر کشورها بسیار بیشتر و بیشتر خواهد شد، ادامه می‌دهد: رقابت سنگینی بین چین و آمریکا در این زمینه وجود دارد و برنامه‌های راهبردی و پیشران اقتصادی، سیاسی و امنیتی بیش از ۴۶کشور نگارش و تصویب شده و این کشورها نقشه اقدام و عمل کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای خودشان حداقل تا ۲۰۳۰ و حتی ژاپن برای ۲۰۵۰ ترسیم کرده است.

هوش مصنوعی یک فناوری معمولی و عادی و مثلاً یک سخت‌افزار و یا یک نرم‌افزار خاص نیست، بلکه کنشگری در حاکمیت دارد و توسط آن، حاکمیت می‌تواند جایگاه خودش را تثبیت کند و یا پیش ببرد.

رئیس دانشکده مهندسی دانشگاه علم وصنعت ایران می‌افزاید: اگر حاکمیت در جاهایی مثل شبکه‌های اجتماعی و یا شبکه‌های پیام‌رسانی که در حال حاضر توسط هوش مصنوعی اداره می‌شوند، عقب بماند دولت‌ها را به عنوان یک گروه ضعیف تلقی می‌کنند و صاحبان سکوها و صاحبان هوش مصنوعی و صاحبان محتواهایی که در دنیای وب وجود دارند حاکمیت خواهند داشت.

مینایی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب به همین دلایل اشاره شده به‌خوبی و به‌درستی متوجه شده‌اند  در زمینه هوش مصنوعی جایگاه مناسبی نداریم، ادامه می‌دهد: ما در حال حاضر به لحاظ علمی و  داشتن مقاله و ارجاعات در جایگاه شانزدهم و یا هجدهم دنیا هستیم و جایگاه بدی نیست، اما از نظر کاربست آن در دولت الکترونیک و یا شرکت‌های بخش خصوصی حوزه هوش مصنوعی و ارتباط آن با صنعتمان و اینکه به عنوان یک توانمندساز مورد استفاده قرار گیرد، خیلی عقب هستیم.

وی ادامه می‌دهد: کاربست‌های قوی در بسیاری از مسائل ساده به‌خصوص حوزه سلامت، امنیت و همین‌طور در حوزه تقنین، قضاوت و ارتباطات مردمی مثل شبکه‌های اجتماعی به وجود نیامده است.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه تا زمانی که نقش هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری افقی در همه مسائل به شکل عمودی و توانمندساز نگاه نشود و حاکمیت، دولت، قوه مجریه و قوه مقننه حاضر نباشند سرمایه‌گذاری کنند، در این زمینه پیشرفتی نخواهیم داشت، عنوان می‌کند: تا زمانی که به بخش خصوصی اعتماد نشود و یا صنعت ما با دانشگاه و شرکت‌های استارت‌آپی شتاب‌دهنده هوش مصنوعی بیگانه باشند، عقب‌ماندگی همین‌طور ادامه خواهد داشت و جایگاه ما نه تنها پیشرفت نخواهد کرد، بلکه عقب‌تر هم خواهد رفت.

مینایی با بیان اینکه معاونت علمی ریاست جمهوری حرکت‌هایی را برای ایجاد ستاد هوش مصنوعی در کشور آغاز کرده، ادامه می‌دهد: سندی پس از دو سال کار و فعالیت به شکل سندنگاری مقایسه‌ای با کشورهای دیگر تهیه شده که هم از نظر اقتصاد دانش‌بنیان و هم فناورانه سند نسبتاً مناسبی است؛ گرچه ابعاد اخلاقی، فلسفی، فقهی و حکمی هوش مصنوعی در این سند دیده نشده و باید جایگاه‌ علوم انسانی و مواضعشان به صورت تفصیلی بیان شود.

حرکت‌های خوبی در خصوص هوش مصنوعی آغاز شده، اما اصلاً کافی نیست. ما در این زمینه عقب‌افتادگی دانشگاهی نداریم، عقب‌افتادگی در اتصال دانشگاه با صنعت است؛ یعنی بهره‌گیری از این هوش و توان دانشجوها و استادان در جایگاه‌های صنعتی و وزارتخانه‌ها و جاهایی که باید از این فناوری و هوش مصنوعی استفاده کنند؛ این اتصال هنوز برقرار نشده است. خود صنعت باید تشنه باشد و از دانشگاه تقاضا کند.

الان دانشگاه حتی التماس می‌کند و پشت در صنعت و وزارتخانه‌های مرتبط با صنعت می‌نشینند، اما آن‌ها توجه و اعتمادی به دانشگاه‌ها ندارند، این رویه بسیار بدی است و موجب می‌شود نخبه‌های ما که نمی‌توانند در زمینه هوش مصنوعی کار پیدا کنند جذب کشورهای غربی ‌شوند.

وی با تأکید بر اینکه کشورهای غربی و به‌خصوص آمریکا در اسناد خودشان جذب یک میلیون و ۳۰۰هزار نفر را در زمینه هوش مصنوعی تا سال ۲۰۲۵ در دستور کار دارند و نخبه‌های ما جذب آن کشورها می‌شوند، می‌گوید: کشورهایی مثل آلمان و استرالیا در برنامه‌های خودشان عددی را برای جذب نیروهای فعالی که آشنا به فناوری هوش مصنوعی باشند در دستور کار دارند.

اگراین توجه ایجاد شود و پروژه‌های بخش صنعت و دانشگاه‌ها شکل بگیرد و نخبه‌ها روی حل مسائل کشور شروع به فعالیت کنند هم مهاجرت نخبگان کمتر خواهد شد و هم مسائل کشور توسط هوش مصنوعی حل می‌شود.

کاربردی‌سازی هوش مصنوعی

دبیر ستاد اقتصاد دانش‌بنیان دیجیتال معاونت علمی ریاست جمهوری هم هوش مصنوعی را یک فناوری افقی ترسیم می‌کند که از آن می‌شود در قسمت‌های مختلف صنعت و اقتصاد استفاده کرد و می‌گوید: فهمی که از بیانات رهبری داریم ناظر بر کاربردی‌سازی فناوری هوش مصنوعی است؛ یعنی نباید در دام این مسئله گرفتار شویم که صرفاً تعداد مقالات ما زیاد شود، گرچه همین الان هم جزو ۱۰کشور نخست دنیا در زمینه مقالات هستیم؛ ولی درحال حاضر مقصود، افزایش بهره‌وری در این زمینه است.

حسین ملازاده در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اینکه با این نگاه که اگر ما بخواهیم از هوش مصنوعی استفاده کنیم تا نیازهایمان را برآورده و خلق ثروت کنیم راه بسیار طولانی در پیش داریم، ادامه می‌دهد: درحال حاضر در معاونت علمی ریاست جمهوری با نهادهای دخیل در این موضوع به‌خصوص وزارت ارتباطات، شورای عالی فضای مجازی و… در حال گفت‌وگو و پیش بردن این موضوع هستیم و تلاش می‌کنیم هماهنگی در این موضوع داشته باشیم.

وی اظهار می‌کند: در شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال تدوین مراحل نهایی ستاد فناوری هوش مصنوعی با کمک شورای عالی فضای مجازی و نظام‌نامه به‌کارگیری این فناوری‌ها هستیم؛ این امر جزو تکالیف معاونت علمی و در حال نهایی شدن است.

در کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال نیز کمیته کاربردپذیری فناوری هوش مصنوعی را دنبال می‌کنیم و در آنجا تهیه و اجرای برنامه‌های هوشمندسازی قسمت‌های مختلف دولت و مسائل بالادستی از حیث اسناد و قوانین پیگیری کرده و کار را جلو می‌بریم، ولی تا وقتی این‌ها نهایی شود و به ثمر برسد به عنوان زیرساخت‌هایی که نیاز داریم باید بتوانیم یک‌سری نقطه‌زنی‌هایی هم داشته باشیم.

در این راستا چند کار درحال انجام است؛ نخست تربیت نیروی متخصص در حوزه هوش مصنوعی که در یک‌سال گذشته برنامه‌هایی را با سکوهایی که کار آموزش نیروی انسانی را انجام می‌دهند، داشتیم و قرارداد بستیم تا بتوانند نیروهای مورد نیاز صنعت دراین حوزه را تأمین و آموزش دهند.

ملازاده با تأکید بر اینکه با قسمت‌های مختلف صنعت مثل کشاورزی، معدن، خودرو و… ارتباط برقرار کردیم، می‌گوید: همین الان پروژه‌هایی را پیش‌بینی کردیم و برخی به قرارداد رسیده و جلو رفته و اجرایی شده و برخی هم در حال مقدمه‌سازی‌های اولیه آن هستیم، از طرفی در حوزه‌های قضایی بیش از یک سال است برنامه‌هایی را مثل تبدیل صوت به متن و متن به صوت آغاز کرده‌ایم که همه این‌ها با مشارکت معاونت علمی فناوری بوده است.

افق ۱۰ ساله برای هوش مصنوعی

ملازاده با اشاره به برنامه‌ریزی در یک افق ۱۰ساله در زمینه هوش‌مصنوعی در کشور با کمک شورای عالی انقلاب فرهنگی، ستاد نقشه جامع علمی فناوری کشور و همچنین با کمک شورای عالی فضای مجازی، می‌گوید: اسناد این برنامه‌ها تهیه و تدوین و مراحل تصویب آن هم تا حد خوبی طی شده، ضمن اینکه این موضوع در برنامه هفتم توسعه هم دیده شده، اما تا زمانی که اسناد تصویب نشوند انتشار عمومی داده نمی‌شود.

دبیر ستاد اقتصاد دانش‌بنیان دیجیتال معاونت علمی ریاست جمهوری با قبول نبود ارتباط بین صنعت و دانشگاه به‌خصوص در زمینه فناوری‌های نوین مثل هوش مصنوعی و ضرورت در پیش گرفتن راه حلی برای این موضوع اظهار می‌کند: این اتفاق یکی از چالش‌های اصلی ما در ارتباط با هوش مصنوعی است که در کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال پیگیر آن هستیم.

ملازاده ادامه می‌دهد: نظام‌نامه به‌کارگیری این فناوری‌ها از طرف شورای عالی فضای مجازی به معاونت علمی ابلاغ شده و معاونت علمی در حال تدوین این موضوع است و دوم اینکه کمیته‌ای ذیل کارگروه اقتصاد دیجیتال به نام کاربردپذیری فناوری داریم که مجوز رئیس‌جمهور و هیئت دولت را دارد و هر وزارتخانه موظف است برنامه‌هایش را برای استفاده از این فناوری در آن مصوب کند و برنامه‌های تحولی خود را در آنجا بیاورد.

وی تأکید می‌کند: در این مسیر راه طولانی در پیش داریم. وزارتخانه‌های صنعتی جدا از اینکه خودشان وظایف خاصی دارند به دلیل اینکه این فناوری تغییرات جدی ایجاد می‌کند، اینکه بتوانند خودشان را وفق دهند و به سراغ این فناوری بیایند و از آن استفاده کنند زمان خواهد برد.

تلاش ما این است تمام نهادهای حاکمیتی با همکاری بخش خصوصی در مسیر حضور ایران در میان ۱۰ کشور برتر حوزه هوش مصنوعی قرار گیرد، امیدواریم با همکاری صنعت و حاکمیت، تولید علم دانشگاه در این زمینه را تبدیل به راه حل مشکلات کشور کنیم.

وی یادآور می‌شود: هر شرکتی که محصولی برای رفع نیاز دولت در راستای هوش مصنوعی داشته باشد ما به عنوان ستاد اقتصاد دانش‌بنیان دیجیتال آمادگی حمایت از آن را داریم تا با رایزنی با بخش‌های مختلف دولت، مشکلات آن‌ها را در هر صنفی که باشند در حد توان حل کنیم.